Κεμεντζές

Λύρα Πόντου

Με το όνομα κεμετζές (αρσενικό ο), ή κεμεντζέ (θηλυκό, η) εννοούνται η Ποντιακή αλλά & η Πολίτικη λύρα, όνομα που κατά τους ερευνητές πιθανότερα να προέρχεται από την περσική λέξη «καμάτσια» που ως είδος λύρας εμφανίσθηκε στη Β. Περσία τον 10ο αιώνα (μ.Χ.), χωρίς να παραγνωρίζεται η πιθανότητα να προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κέλης (= σκάφος) ή το ρήμα κέλομαι (= παροτρύνω) με μετάπτωση του λ σε μ.

• Η Ποντιακή λύρα έγινε περισσότερο γνωστή στην Ελλάδα μετά την γενοκτονία των Ποντίων και τον ολοκληρωτικό ξεριζωμό τους την περίοδο 1922 – 1923. Είναι ένα τρίχορδο πλήρες μουσικό όργανο στη κατηγορία του και για τους σκοπούς που χρησιμοποιείται. Χορδίζεται «κατά τέταρτα» και συνοδεύει τραγούδι και χορό. Διακρίνεται από τη μοναδικότητα της φιαλόσχημης μορφής του με μακρύ λαιμό και στενόμακρο ηχείο, που φέρεται να μην έχει αλλάξει από την πρώτη του εμφάνιση. Κατά κανόνα ο τρόπος χειρισμού & παιξίματός της παρουσιάζει χαρακτηριστικά στοιχεία βυζαντινής προέλευσης.

Κατά τη χρήση του οργάνου ο Πόντιος λυράρης «παίζει» τη λύρα είτε όρθιος είτε καθιστός. Συχνότερα όμως βρίσκεται στη μέση του κυκλικού χορού παίζοντας εύθυμα και διεγείροντας τους χορευτές.

Πολίτικη λύρα

Σμυρναίικο τρίο (1930): Λάμπρος Λεονταρίτης (πολίτικη λύρα), Ρόζα Εσκενάζυ, Αγάπιος Τομπούλης (ούτι).

• Η Πολίτικη λύρα (τουρκ. Klasik kemençe (κλασικός κεμετζές) ή Armudî kemençe (αχλαδόσχημος κεμετζές)) είναι λυροειδές χορδόφωνο μουσικό όργανο, το οποίο χρησιμοποιείται ευρύτατα στην κλασική Οθωμανική μουσική, καθώς και στο Σμυρναίικο Ρεμπέτικο. Διαφέρει από την ποντιακή λύρα, τόσο προς το σχήμα της, όσο και προς το ρεπερτόριο που εξυπηρετεί.